Ρήξη Χιαστών: Συμπτώματα Και Αποκατάσταση

 

Στην άρθρωση του γόνατος υπάρχουν τέσσερις σύνδεσμοι (ligaments) που ενώνουν το μηριαίο οστό (femur) με την κνήμη (tibia) και προσφέρουν σταθερότητα στην άρθρωση.

Ο έσω πλάγιος προσφέρει σταθερότητα στην εσωτερική πλευρά του γόνατος. Ο έξω πλάγιος προσφέρει σταθερότητα στην εξωτερική πλευρά του γόνατος. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος (anterior cruciate ligament) βρίσκεται στο κέντρο του γόνατος, περιορίζοντας την περιστροφή και την προς τα εμπρός κίνηση της κνήμης. Και ο οπίσθιος χιαστός (posterior cruciate ligament) βρίσκεται επίσης στο κέντρο της άρθρωσης του γόνατος, περιορίζοντας την κίνηση προς τα πίσω κίνηση της κνήμης. Οι δύο χιαστοί σύνδεσμοι (ονομάζονται έτσι γιατί χιάζονται μεταξύ τους στο εσωτερικό των γονάτων) έχουν καθοριστικό ρόλο στην κάμψη του γονάτου. Ανάμεσα στα μηριαίο οστό και την κνήμη υπάρχουν οι μηνίσκοι για την απόσβεση των κραδασμών που δέχεται η άρθρωση του γόνατος. Όλα τα ανωτέρω περιβάλλονται από τον αρθρικό θύλακα ο οποίος περιέχει το αρθρικό υγρό που προστατεύει και τρέφει την άρθρωση.

Κάθε ένας από τους συνδέσμους του γόνατος μπορεί να τραυματιστεί μόνος του ή μαζί με άλλους συνδέσμους. Έχει υπολογιστεί ότι το 70% των περιπτώσεων ρήξης χιαστών είναι αποτέλεσμα ταχύτατης αλλαγής στην κατεύθυνση ενός αθλητή, συνέπεια ελιγμών ή αδέξιας προσγείωσης. Το υπόλοιπο 30% οφείλεται σε πρόσκρουση του γονάτου σε κάποιο εμπόδιο (π.χ. αντίπαλο παίκτη ή αγωνιστικό χώρο). Συνήθως, τις ρήξεις χιαστών συνοδεύουν και κακώσεις των πλάγιων συνδέσμων και ρήξη μηνίσκου.

Ρήξη πρόσθιου χιαστού και αποκατάσταση

Οι ασθενείς με ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου συνήθως ακούν ένα “κλικ” ή “κρακ” τη στιγμή του τραυματισμού. Σε ελαφριές περιπτώσεις η δραστηριότητα μπορεί να συνεχιστεί και τα συμπτώματα (πρήξιμο και δυσκαμψία) να εμφανιστούν μετά το τέλος της δραστηριότητα ή την επόμενη μέρα το πρωί. Συχνά ο πόνος βιώνεται βαθιά στο γόνατο και είναι δύσκολο να εντοπιστεί. Πάντως, δεν υπάρχουν πάντα συμπτώματα.

Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος μπορεί να υποστεί μερική ή ολική ρήξη. Η μερική ρήξη είναι σπάνια και συχνά η αντιμετώπιση είναι συντηρητική. Σ’ αυτήν την περίπτωση, η θεραπεία περιλαμβάνει την προστασία του χιαστού συνδέσμου (αποφυγή αθλητικών δραστηριοτήτων) για μια περίοδο 3 έως 6 μηνών και φυσικοθεραπεία.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου είναι ολική. Ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου έχουμε συχνά σε αθλήματα επαφής ( π.χ. ποδόσφαιρο και μπάσκετ) ή σε αθλήματα όπου απαιτούν ξαφνικές αλλαγές πορείας (π.χ. σκι). Ο πιο συνηθισμένος μηχανισμός κάκωσης είναι η στροφή του μηρού πάνω στην κνήμη όταν το βάρος όλου του σώματος πέφτει στο ένα πόδι ( π.χ. κατά την προσγείωση από άλμα). Άλλος μηχανισμός κάκωσης του συνδέσμου είναι όταν μια εξωτερική δύναμη αναγκάζει το γόνατο να λυγίσει σε λάθος κατεύθυνση ( π.χ. όταν κάποιος παίχτης πέσει με δύναμη στην εξωτερική πλευρά του γόνατος).

Το γόνατο με ολική ρήξη πρόσθιου χιαστού δεν παρουσιάζει σε όλες τις περιπτώσεις σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή ζωή. Από μελέτες που έχουν γίνει σε ασθενείς οι οποίοι δεν χειρουργήθηκαν ποτέ, έχει διαπιστωθεί ότι ένα ποσοστό δεν έχει σοβαρό πρόβλημα αστάθειας εφόσον δεν συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες. Γι’ αυτό τον λόγο κάποιοι πάσχοντες που δεν είναι αθλητές δοκιμάζουν ένα πρόγραμμα συντηρητικής αγωγής πριν επιλέξουν το χειρουργείο. Όμως, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν συμπτώματα, η ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των μηνίσκων και σε ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας

Η ρήξη του πρόσθιου χιαστού ταξινομείται ως εξής :

1ου Βαθμού: ένας μικρός αριθμός ινών του συνδέσμου έχει υποστεί ρήξη δημιουργώντας μικρό πόνο αλλά επιτρέποντας την πλήρη δραστηριότητα.

2ου Βαθμού: ένας σημαντικός αριθμός ινών του συνδέσμου έχει υποστεί ρήξη και ως αποτέλεσμα υπάρχει μερικός περιορισμός της δραστηριότητας.

3ου Βαθμού: όλες οι ίνες του συνδέσμου έχουν υποστεί ρήξη με αποτέλεσμα αστάθεια στο γόνατο και απώλεια λειτουργικότητας. Συνήθως τραυματίζονται και άλλες δομές του γόνατος όπως οι μηνίσκοι και οι πλάγιοι σύνδεσμοι. Σε αυτή την περίπτωση η χειρουργική αντιμετώπιση είναι συνήθως απαραίτητη.

Οι περισσότεροι ασθενείς με ρήξη πρώτου ή δευτέρου βαθμού αναρρώνουν με την κατάλληλη φυσικοθεραπεία. Η αποφυγή των αθλητικών δραστηριοτήτων βοηθά το σώμα να επουλώσει του τραυματισμένους ιστούς τους σε διάστημα 2 με 8 εβδομάδων, με την κατάλληλη θεραπεία.

Στην ολική ρήξη, η χειρουργική αποκατάσταση του πρόσθιου χιαστού γίνεται αρθροσκοπικά από δύο μικρές τρύπες εκατέρωθεν του γόνατος. Η επέμβαση περιλαμβάνει επανένωση των κομμένων άκρων του χιαστού με φυσικό ή τεχνητό μόσχευμα. Η χρησιμοποίηση φυσικού μοσχεύματος οδηγεί σε καλύτερη αποκατάσταση του γονάτου αλλά με μεγαλύτερο χρόνο αναμονής για επιστροφή στις συνήθεις δραστηριότητες. Στους αθλητές γίνονται συνήθως τεχνητά μοσχεύματα, τα οποία τους επιτρέπουν ταχύτερη ανάρρωση αλλά χρειάζονται νέα εγχείρηση μετά από 5-10 χρόνια.

Μετά την χειρουργική επέμβαση ακολουθεί η περίοδος της αποκατάστασης η οποία διαρκεί 6 με 12 μήνες. Μετεγχειρητικά ο ασθενής φοράει έναν κηδεμόνα (νάρθηκα) για 8 εβδομάδες. Η φυσικοθεραπεία είναι σημαντική για την επιτυχία μιας επέμβασης στον χιαστό και πρέπει να ξεκινά αμέσως μετά το χειρουργείο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο πρόσθιος χιαστός είναι σχεδόν ο μοναδικός σύνδεσμος που δεν επουλώνεται μόνος του. Η επανορθωτική επέμβαση παρέχει στον ασθενή ένα πλήρως λειτουργικό γόνατο που όμως δεν είναι αυτό που είχε κάποτε. Η πρώιμη εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας είναι συνηθισμένη σε όσους υποβάλλονται σε επανορθωτική επέμβαση επειδή όσο προσεκτικά κι αν τοποθετηθεί το μόσχευμα αλλάζει την αρχιτεκτονική του γόνατος, προκαλώντας μικρές αλλαγές στην στάση του σώματος και στην ισορροπία, οι οποίες τελικά φθείρουν τον αρθρικό χόνδρο.

Ρήξη οπίσθιου χιαστού και αποκατάσταση

Αντίθετα με τη ρήξη του πρόσθιου χιαστού που συνήθως είναι ολική, η ρήξη του οπίσθιου χιαστού είναι συνήθως μερική και η χειρουργική αποκατάσταση είναι λιγότερο συχνή (ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος είναι βραχύτερος και ισχυρότερος από τον πρόσθιο).

Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της ρήξης του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Το γόνατο είναι επώδυνο και υπάρχει οίδημα. Το εύρος κίνησης είναι μειωμένο. Υπάρχει αίσθημα αστάθειας. Ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραυματισμού, η κάκωση του συνδέσμου ταξινομείται σε:

1ου Βαθμού: Πρόκειται για μια διάταση των ινών και δεν υπάρχει πλήρης ρήξη ή σημαντική επιμήκυνση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου.

2ου Βαθμού: Είναι μια διάταση των ινών και δεν υπάρχει πλήρης ρήξη, αλλά υπάρχει σημαντική επιμήκυνση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου.

3ου Βαθμού: Πρόκειται για ολική ρήξη του συνδέσμου η οποία δίνει οπίσθια αστάθεια μεγαλύτερη των 1,5 εκατοστών.

Να σημειωθεί ότι ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος έχει μεγάλη δυνατότητα επούλωσης γεγονός που επιτρέπει την συντηρητική θεραπεία. Οι ρήξεις 1ου και 2ου βαθμού συνήθως αντιμετωπίζονται χωρίς χειρουργική επέμβαση. Ένας κηδεμόνας (νάρθηκας) φοριέται για 8 εβδομάδες και η ενεργητική κάμψη του γόνατος δεν επιτρέπεται αυτήν την περίοδο.

Μια ρήξη 3ου βαθμού του οπισθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά όταν αυτή είναι μεμονωμένη.